Het Barnumeffect verwijst naar het fenomeen waarbij mensen zichzelf nauwkeurige beschrijvingen van hun persoonlijkheid of karakter toekennen op basis van algemene en vaak vage uitspraken die van toepassing kunnen zijn op bijna iedereen. Dit effect is vernoemd naar P.T. Barnum, een Amerikaanse showman uit de 19e eeuw, die beroemd werd vanwege zijn vaardigheid om mensen te overtuigen dat zijn beschrijvingen van hen bijzonder nauwkeurig waren, terwijl ze in werkelijkheid heel algemeen waren.

Het Barnumeffect wordt vaak geassocieerd met persoonlijkheidstesten en horoscopen. Mensen kunnen bijvoorbeeld een horoscoop lezen die beweert dat ze zeer gevoelig en intuïtief zijn, en zichzelf vervolgens zien als zeer empathisch en intuïtief, terwijl deze uitspraken vaak van toepassing zijn op een groot aantal mensen.

Het Barnumeffect kan worden verklaard door het idee van cognitieve bias. Mensen hebben de neiging om informatie te zoeken en te onthouden die in overeenstemming is met hun eigen overtuigingen en ideeën over zichzelf, terwijl ze informatie negeren die niet past bij hun zelfbeeld. Dit kan leiden tot het accepteren van vage of algemene uitspraken over zichzelf als zeer nauwkeurig, terwijl in werkelijkheid de beschrijving van toepassing kan zijn op bijna iedereen.